Οι Γούλες στο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528

Σύμφωνα με το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο Mufassal tahrir defteri, αρ. 385 που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη «Κύριλλος και Μεθόδιος» στη Σόφια της Βουλγαρίας, όπου καταγράφονται τα φορολογικά έσοδα ανά οικισμό προκύπτει ότι οι Γούλες ήταν ο ενδέκατος μεγαλύτερος οικισμός σε όλη την περιοχή του καζά Σερβίων. Η περιοχή αυτή της πρώιμης Τουρκοκρατίας συμπίπτει με ολόκληρο τον σημερινό γεωγραφικό χώρο Κοζάνης – Σερβίων. Τμήμα του κατάστιχου ερεύνησε και μετέφρασε στα ελληνικά ο  Β. Δημητριάδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ  το απόσπασμα για τη Δυτική Μακεδονία δημοσίευσε στα «Ελιμειακά» ο Γεώργιος Τσότσος¹. 

Στη σελίδα 140β του χειρογράφου υπάρχει η εγγραφή: Γούλας - 126 χριστιανικές εστίες, 3 μουσουλμανικές. Με 567 κατοίκους κατά προσέγγιση και 126 εστίες αναδεικνύεται ο ενδέκατος οικισμός του καζά. Προηγούνται τα Σέρβια με 1075 εστίες και 4838 πιθανό πληθυσμό που ήταν η πρωτεύουσα της διοικητικής ενότητας, ενώ ακολουθούν κατά σειρά: Βελεβεντό 651 – 2930, Κάλιανη 619 -2786, Ράχοβο 304 – 1368, Γκράτσιανη 222 – 999, Μεγάλη Βάνιτσα 222 – 999, Λουτρός 208 – 936, Κρανίκ και Τζίντζιροχώρι 204 – 918, και Κοζάνη 154 – 693.

Το φορολογικό κατάστιχο του 1528 ρίχνει φώς σε μια περίοδο για την οποία σπανίζουν οι ιστορικές πηγές. Όπως φαίνεται από τον χάρτη οι μουσουλμανικοί οικισμοί του καζά Σερβίων είναι 35 με μικρό αριθμών εστιών και βρίσκονται κυρίως ανατολικά  από τη γραμμή Κοζάνη – Βάνιτσα – Καισαρειά, από το έλος του Σαρηγκιόλ κοντά στο Βέρμιο μέχρι το Σαρτακλή (Σπάρτο). Αντίθετα ο χριστιανικός πληθυσμός του καζά είναι συγκεντρωμένος γύρω από δυο οικιστικές περιοχές: ο πρώτος είναι ο άξονας Κάλιανη  - Βάνιτσα και δεύτερος ο παραποτάμιος άξονας Βελβεντός - Σέρβια - Κρανίκ – Γούλες.

1. Γεώργιος Τσότσος: «Οι οικισμοί της περιοχής Κοζάνης – Σερβίων σε κατάστιχο του 1528», Ελιμειακά τχ. 64, Ιούνιος 2010. Από τον εν λόγω κείμενο προέρχονται οι πληροφορίες και οι χάρτες που παρουσιάζονται εδώ.